GÓC NHÌN VỀ NGOs

(Bài viết của PGS Hồ Đắc Nguyên Ngã)

Mấy nay bạn bè của mình đang làm nghiên cứu về khoa học sức khỏe (Y-Sinh) ở Mỹ than thở là bị Trump đóng băng ngân sách của NIH (National Institutes of Health) làm ảnh hưởng đến “khoa học”. Một người đang làm ở 1 tổ chức nghiên cứu y tế thuộc loại lớn nhất ở Mỹ nói rằng, tổ chức của bạn ấy đã kiện chính quyền Trump vì giới hạn chi phí hành chính xuống còn 15%. Trước giờ, tổ chức đó trích 65% ngân sách từ NIH làm chi phí hành chính, còn 35% ngân sách của NIH đến tay các nhóm nghiên cứu. Thật ra, các chi phí quản lý dự án nghiên cứu thì các nhóm nghiên cứu vẫn chi ra trong 35% đó để thuê người làm quản lý dự án và các thủ tục hành chính. 65% chi phí “hành chính” thực ra là hụi chết đóng cho tổ chức mẹ.

Đó là tổ chức nhận tiền trực tiếp từ NIH, một phần lớn ngân sách của NIH được chuyền từ tổ chức này qua tổ chức khác với một mạng lưới các tổ chức, công ty nhiều như mạng nhện. Ví dụ như vụ NIH tài trợ cho nghiên cứu tăng chức năng của coronavirus cho phòng lab Vũ Hán, nơi được cho là đã làm rò rỉ con covid 19 ra ngoài thì NIH đưa tiền cho NIAID (mà Fauci làm trùm). NIAID đưa tiền cho EcoHealth Alliance, một tổ chức phi lợi nhuận ở Mỹ, rồi EcoHealth mới đưa tiền cho phòng lab Vũ Hán để làm nghiên cứu tăng chức năng (độc tính, khả năng lây nhiễm,…) trên coronavirus. Giả sử các tổ chức này đều lấy 65% chi phí “hành chính” như ở trên thì số tiền thực sự đến tay nhóm nghiên cứu chỉ còn là (0.35)^3= 4.29%. Như vậy 95.71% ngân sách từ NIH là đi vào chi phí “hành chính”. Rồi số tiền khổng lồ chi phí “hành chính” đó đi đâu?

Hôm nay, Chelsea Clinton, con gái của Bill và Hilary Clinton lên tiếng phản đối tin đồn là USAID cho cô 84 triệu đô là tin giả. Cô không nhận tiền từ USAID mà là quỹ Clinton Foundation của cô nhận. Và cô không có thu nhập nào từ việc làm cho quỹ này. Tất nhiên điều này là đúng vì cô đâu có dại gì nhận tiền từ USAID hay từ Clinton Foundation. Làm thế vừa phải đóng thuế thu nhập, vừa bị mang tiếng. Cô chỉ sử dụng tiền đó cho các chi phí “hành chính” của quỹ mà thôi. Nếu USAID giống như NIH thì chi phí “hành chính” chỉ có 65% chứ mấy. Rồi nhà Clinton của cô đâu có trực tiếp đi làm “từ thiện” mà chỉ là các việc “hành chính”. Vậy thì họ cần các nhà thầu phụ để làm những việc đó. Các nhà thầu phụ này lại có chi phí “hành chính”. Các chi phí “hành chính” này chạy qua chạy lại giữa các tổ chức và nhà thầu. Song song đó có rất nhiều người mua sách của nhà cô và mời nhà cô đến nói chuyện với chi phí hàng triệu đô. Tất nhiên các chi phí đó là chi phí “hành chính” của các công ty và tổ chức chứ đâu ai bỏ tiền túi cá nhân ra trả hàng triệu đô cho các buổi nói chuyện này. Cơ mà, Chelsea đã có thành tích gì mà USAID cho tiền để mần nhiều như vậy?

Theo như website của FEMA (cơ quan cứu trợ khẩn cấp) thì năm tài khóa 2024, FEMA đã chi 640.9 triệu đô cho các tổ chức phi chính phủ (nhưng ăn tiền của chính phủ) phục vụ cho những người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ. Riêng thành phố New York thì có 59 triệu đưa cho các tổ chức phi chính phủ để thuê khách sạn 4-5 sao cho dân nhập cư bất hợp pháp ở. Tất nhiên là các tổ chức phi chính phủ này đều có chi phí “hành chính” và tổ chức này có thể thuê tổ chức khác làm thầu phụ. Mỗi lần như vậy đều có chi phí “hành chính”. Trong khi đó dân Mỹ bị bão lụt ở North Carolina thì vẫn còn nhiều người chưa có chỗ ở. Hay nhà của dân Mỹ ở Nam Cali bị cháy vẫn còn tang hoang.

USAID tài trợ cho các tổ chức của Soros 270 triệu đô trong 15 năm qua. Các tổ chức này bị cáo buộc tài trợ cho những bất ổn xã hội ở Mỹ, Ukraine, UK, Syria, Iran, Pakistan, Ấn Độ, Bangladesh, Srilanka trong những năm đó. Nhiều cuộc biểu tình chống Israel ở Mỹ bị cáo buộc là được tài trợ bởi Soros. Soros cũng đóng góp vào quỹ tranh cử của Alvin Bragg, giúp ông này trở thành công tố viên của Manhattan. Soros cũng làm điều đó cho Letitia James, công tố viên của New York. Bragg và James là những công tố viên truy tố Trump bằng những tội danh hay đến mức dân Mỹ bỏ phiếu cho Trump trở thành tổng thống.

Chính phủ Mỹ chắc chắn là cần tài trợ cho các nghiên cứu khoa học và các mục đích nhân đạo. Nhưng cách tiêu tiền thuế của các cơ quan như USAID, NIH, FEMA, … trong những năm qua là quá lãng phí (đến mức khó có thể tưởng tượng là không có tham nhũng bên trong) và sai mục đích. Điều mà chính phủ mới cần làm là tạo ra cơ chế để bảo đảm các khoảng tiền này được sử dụng đúng mục đích và hiệu quả. Việc giới hạn chi phí hành chính 15% là một bước đi đúng hướng. Nhưng 15% này phải là tổng chi phí hành chính chứ không phải là chi phí hành chính cho một tổ chức, rồi tổ chức đó lại đưa tiền cho 1 tổ chức khác lại ăn thêm 15%. Tức là tiền có qua tay bao nhiêu tổ chức thì cũng đều bảo đảm 85% đến được người dùng cuối. Thêm vào đó phải giới hạn số tổ chức trung gian và minh bạch hóa các dòng tiền để bảo đảm tiền được chi đúng mục đích chứ không bị lạm dụng và tham nhũng.

Cắt giảm chi tiêu và tăng hiệu quả của chính phủ là lời hứa của gần như tất cả tổng thống hiện đại của Mỹ, nhưng Trump có lẽ là người đầu tiên giữ lời và làm thiệt. Thế nên nhiều người trong hệ thống ăn chia bị sốc. Nhưng dân Mỹ thì thích. Theo khảo sát của CBS, đài đã edit bài phỏng vấn của Kamala để giúp Kamala có lợi thế tranh cử tổng thống với Trump, 70% dân Mỹ nghĩ rằng Trump làm đúng những gì ông hứa khi tranh cử và 53% tán thành những gì ông làm trong thời gian qua. Con số tán thành của Biden là 36%.

Nguồn: Nga Ho-Dac