MẶT TRÁI CỦA CHỈ SỐ GDP

Cách đây đã lâu Mình Có một status nói GDP là cú lừa thế kỷ của Mỹ. Nay mình liệt kê 1 vài mặt trái của GDP.

1. Đền bù giải tỏa một vài căn nhà ở thủ đô Paris, hay các thành phố lớn với giá trị hàng chục triệu đô, hàng ngàn cây vàng→ những chủ nhà nhận được một khoản tiền khổng lồ, GDP tăng, nhưng chỉ một số ít người hưởng lợi. Tiền tập thể vào túi tư nhân, trong khi đó, người lao động bình thường lại khó mua nhà hơn vì giá bất động sản tăng theo hiệu ứng lan tỏa.

2. Xây một cây cầu/ đường vào một khu phát triển bất động sản sân sau →GDP tăng, Giá nhà tăng vọt. Nhưng chỉ những người có đất có nhà hưởng lợi. Trong khi đó, người dân bình thường ngày càng xa giấc mơ mua nhà.

3. Đập đi làm lại, phá hoại di sản → GDP tăng vì có thêm công trình mới to lớn được xây dựng, nhưng các công trình lịch sử, văn hóa bị phá hủy. Du lịch mất đi giá trị độc đáo, bản sắc dân tộc bị mai một, thế hệ sau chỉ biết đến quá khứ qua ảnh tư liệu.

4. Đầu tư công mạnh mẽ, để thúc đẩy GDP → Một số tập đoàn lớn hưởng lợi từ các hợp đồng thầu xây dựng hạ tầng, trong khi doanh nghiệp tư nhân nhỏ lẻ không được quan tâm, “sống chết mặc bay”, ngày càng chật vật vì thiếu cơ chế bảo vệ và không thể cạnh tranh với hành nhập từ nước ngoài (TQ). Khoảng cách giàu nghèo gia tăng, công nhân bị mất việc, một tỷ lệ rất cao phải làm các công việc tạm thời bấp bênh.

5. Đẩy nhanh giải ngân đầu tư công để tăng GDP → Không kịp kiểm tra chất lượng, dự án kém hiệu quả, cầu đường vừa xây xong đã hỏng, tiêu cực phát sinh trong quá trình giải ngân thu/chi, làm tha hóa nguồn nhân lực. Hỏng thì sửa, GDP tiếp tục tăng. Tiền thuế của nhân dân bị lãng phí.

6. Muốn tăng GDP thì cần chi tiêu chính phủ lớn hơn → Điều đó có nghĩa là cần tăng thuế hoặc in thêm tiền. Dù theo cách nào, người dân nghèo cũng là nhóm chịu thiệt thòi nhiều nhất do lạm phát tăng, trong khi nhóm có lợi là những ai hưởng lợi từ đầu tư công.

7. Tăng vay nợ để đầu tư, rồi rơi vào bẫy nợ → GDP tăng vì tiền đi vay đổ vào các dự án lớn, nhưng khi đến hạn trả nợ, ngân sách phải cắt giảm hoặc thuế phải tăng để trả lãi. Tiền trả lãi cũng làm tăng GDP! Chủ nợ hưởng lợi, còn nhân dân phải gánh nặng nợ công.

8. Tăng chi tiêu quân sự để tăng GDP → Một vụ thử tên lửa, sản xuất vũ khí, hoặc mở rộng quân đội, hoặc gây chiến tranh đều làm GDP tăng. Hai nước đánh nhau, kinh tế kiệt quệ vì cấm vận và tiêu hao sinh lực, nhưng GDP vẫn tăng.

9. Tăng chi thường xuyên vào lương công chức→ GDP tăng vì quỹ lương nhà nước phình to, nhưng không đi kèm với cải thiện năng suất hay hiệu quả quản lý. Một số bộ máy hành chính cồng kềnh, thiếu hiệu quả, nhưng vẫn tốn ngân sách duy trì. (Xem thêm các việc làm của Elon Musk để tăng hiệu quả của chính phủ Mỹ sẽ rõ)

10. Tăng mua sắm công lãng phí → Các cơ quan nhà nước đua nhau mua sắm xe công, trang thiết bị đắt đỏ để “tiêu cho hết ngân sách”, GDP tăng, nhưng tiền thuế của dân bị lãng phí vào những thứ không thiết thực.

11. Tăng trưởng GDP nhờ các dự án casino, cờ bạc hợp pháp, cá độ → GDP tăng vì dòng tiền lớn đổ vào ngành này, nhưng hệ lụy là người dân nghèo mất hết tài sản, nợ nần chồng chất, tệ nạn xã hội gia tăng, đạo Đức đi xuống. Chi phí xử lý tệ nạn xã hội còn cao hơn nguồn ngân sách thu về từ casino và cá cược.

12. Tăng xuất khẩu để tăng GDP → Phá giá đồng nội tệ để hàng xuất khẩu rẻ hơn, nhưng dẫn đến lạm phát, giá cả trong nước leo thang. Người dân mua thực phẩm, xăng dầu đắt hơn, đời sống khó khăn hơn.

13. Tăng GDP bằng cách/ cần mở rộng nguồn cung năng lượng → Đầu tư vào điện than để đảm bảo công nghiệp phát triển, nhưng lại gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng, bụi mịn khiến người dân mắc bệnh hô hấp, bệnh nan y.

14. Thu hút FDI (đầu tư nước ngoài) mạnh mẽ để tăng GDP → Các công ty nước ngoài mở nhà máy, nhưng phần lớn lợi nhuận chảy ra nước ngoài. Người lao động có việc làm nhưng lương thấp, muốn nâng mức lương tối thiểu thì bị đe dọa mất tính cạnh tranh.

15. Giảm tiêu chuẩn môi trường để thu hút đầu tư nước ngoài → GDP tăng vì nhà máy mọc lên nhiều hơn, nhưng nguồn nước bị ô nhiễm, sông hồ cạn kiệt, không khí ngột ngạt. Người dân trả giá bằng sức khỏe, lợi nhuận thì các công ty nước ngoài hưởng.

16. Phát triển ngành công nghiệp khai khoáng để đẩy GDP đi lên → GDP tăng vì khai thác tài nguyên thiên nhiên, nhưng đất đai bị hủy hoại, môi trường ô nhiễm, và các thế hệ sau chỉ còn lại vùng đất cằn cỗi.

17. Phá rừng, phá núi, lấp sông, lấn biển làm dự án → GDP tăng vì nhiều công trình được xây dựng, nhưng thiên nhiên bị hủy hoại, lũ lụt xảy ra thường xuyên hơn, người dân chịu thiệt hại nặng nề.

18. Tăng sản lượng nông nghiệp để nâng GDP → Lạm dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu để tăng năng suất ngắn hạn, nhưng đất bị bạc màu, thực phẩm mất an toàn, về lâu dài nền nông nghiệp trở nên mong manh.

19. Khuyến khích tiêu dùng để tăng GDP → Người dân vay nợ, mua sắm nhiều hơn, nền kinh tế sôi động, nhưng tài nguyên bị khai thác quá mức, môi trường bị hủy hoại, cuối cùng lại khủng hoảng khi bong bóng vỡ.

20. Phát hành nhiều thẻ tín dụng, hoặc kích cầu, kích thích tiêu dùng thoải mái → GDP tăng vì người dân mua sắm nhiều hơn bằng tiền vay trước (“vay tương lai”), nhưng về lâu dài, họ rơi vào vòng xoáy nợ nần, kinh tế dễ bị tổn thương khi có khủng hoảng tài chính.

21. Tăng GDP bằng cách phát triển công nghiệp sản xuất hàng xa xỉ → Nhiều nhà máy sản xuất túi xách, xe hơi, đồng hồ cao cấp mọc lên, nhưng chủ yếu phục vụ giới siêu giàu. Trong khi đó, hàng triệu người lao động vẫn chật vật kiếm sống hàng ngày.

22. Bùng nổ thị trường chứng khoán để thúc đẩy GDP → Giá cổ phiếu tăng, một số ít đầu tư hưởng lợi, đa số tay mơ thua lỗ (95%). Khi thị trường sụp đổ, hàng triệu người mất trắng.

23. Tăng GDP nhờ mở rộng ngành dịch vụ tài chính → Nhiều ngân hàng và quỹ đầu tư lớn lên, tầng lớp tài phiệt càng ngày càng giàu. Khoảng cách giàu nghèo càng lớn. Dân è cổ trả lãi vay.

24. Tăng GDP bằng cách cho phép nhập cư lao động giá rẻ → giúp giảm chi phí sản xuất, nhưng đồng thời công nhân bản địa mất đi việc làm tốt.

25. Khuyến khích sinh nhiều con để dân số tăng, GDP tăng theo → Nhưng khi chia bình quân đầu người, mức sống không cải thiện đáng kể. Nếu không đi kèm với chính sách phát triển giáo dục, y tế, việc làm, thì gánh nặng lên hệ thống an sinh xã hội ngày càng lớn, đời sống người dân không khá hơn

26. Không “build to last”, tăng duy tu bảo dưỡng → Xây dựng kém chất lượng để nhanh xuống cấp, rồi lại duy tu, bảo dưỡng liên tục, tạo doanh thu cho nhà thầu. GDP tăng, nhưng thực chất là lãng phí tài nguyên và ngân sách.

27. Sản xuất nhiều sản phẩm không thiết thực, tận dụng quảng cáo trên mạng xã hội để kích thích tiêu dùng → GDP tăng vì hàng hóa tràn ngập thị trường, nhưng phần lớn chỉ là sản phẩm nhất thời, thiếu giá trị sử dụng thực sự. Người tiêu dùng bị dẫn dắt bởi quảng cáo, chi tiền cho những thứ không cần thiết, trong khi tài nguyên bị khai thác vô tội vạ, nợ tăng.

28. GDP trên đầu người có tăng, nhưng tài sản xã hội chỉ thuộc về một nhóm nhỏ, còn đa số người dân có thu nhập dưới mức trung bình → Một số ít người giàu lên nhanh chóng, sở hữu đất đai, tài nguyên và cổ phần lớn trong nền kinh tế, trong khi phần lớn dân chúng vẫn chật vật với thu nhập thấp. Khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, bất công xã hội gia tăng.

29. Tăng GDP không đủ để chi trả cho các chi phí môi trường. Ví dụ tăng GDP 5% tương đương 50 tỷ USD nhưng chi phí để khôi phục lại môi trường sẽ hơn 50 tỷ.

30. Cuối cùng nhưng rất quan trọng (last but not least), GDP không thể tăng mãi, vì nguồn tài Nguyên thiên nhiên hữu hạn. Đây là bản chất của vấn đề. Thiếu cát thì không thể xây nhà xây đường. Thiếu tài nguyên thiên nhiên không thể có tăng trưởng.

31. Cảnh giác: GDP là một cái bẫy. Chạy theo GDP bỏ qua các tiêu chí khác sẽ rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Hiện VN ta đã một chân rơi vào bẫy thu nhập TB.

Một nền kinh tế phát triển đúng nghĩa không chỉ nằm ở con số GDP, mà ở việc mọi người dân đều có cơ hội sống tốt hơn, chứ không phải chỉ một nhóm nhỏ hưởng lợi.

Tác giả: Man Bui