Các cảng biển của Nga giữa bài toán kinh tế và trách nhiệm môi trường

 Các bên tham gia thị trường đã cố gắng xây dựng lại chuỗi logistics, chuyển hướng dòng hàng hóa từ Tây sang Đông. Điều quan trọng là duy trì hàng hóa xuất nhập khẩu có tầm chiến lược đối với đất nước.

Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc họp báo cuối năm thường niên tại Moskva, ngày 19/12/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Theo thống kê của Hiệp hội Cảng biển Thương mại Nga, tổng kim ngạch hàng hóa của các cảng biển Nga trong 11 tháng tính từ tháng 1/2024 đạt 815,1 triệu tấn, thấp hơn 2% so với số liệu của năm ngoái. Tuy nhiên, con số của năm 2024 vẫn cao hơn so với cùng kỳ năm 2021, thời điểm tổng kim ngạch hàng hóa của các cảng biển Nga đạt 763,7 triệu tấn.
Theo giới quan sát, đây là một kết quả rất có ý nghĩa trong bối cảnh các biện pháp trừng phạt mạnh mẽ mà nước Nga nói chung và toàn bộ cơ sở hạ tầng vận tải, hậu cần của nước này phải đối mặt trong gần ba năm qua.
Trong thời gian qua, các bên tham gia thị trường đã cố gắng xây dựng lại chuỗi logistics, chuyển hướng dòng hàng hóa từ Tây sang Đông. Điều quan trọng nhất là duy trì dòng hàng hóa xuất nhập khẩu có tầm chiến lược đối với đất nước, đảm bảo sự bền vững của nền kinh tế quốc gia.
Một trong những loại hàng hóa đó là alumina (Al2O3), nguyên liệu chính được sử dụng trong sản xuất nhôm. Nga không có trữ lượng bauxite lớn (nguyên liệu thô được sử dụng trong sản xuất alumina), vì vậy phần lớn alumina được nhập khẩu, đặc biệt là từ Australia.

Năm 2022, Australia cấm xuất khẩu quặng nhôm và alumina sang Nga. Đồng thời, nhà máy Alumina ở thành phố Nikolaev (Ukraine) đã dừng hoạt động. Những hạn chế này đã buộc Nga phải tìm kiếm nguồn cung cấp mới ở nước ngoài cho gần 40% nguyên liệu thô mà nước này cần. Hiện nguồn hàng của Nga đa phần đến từ Ấn Độ, Trung Quốc và Kazakhstan. Ngoài ra, Nga đang tích cực phát triển ngành sản xuất alumina của riêng mình để đảm bảo cho ngành này không phụ thuộc vào nhập khẩu, nhưng quá trình này cần có thời gian.
Theo Hiệp hội Nhôm, ở Nga hiện nay xu hướng sử dụng nhôm trong công nghiệp ngày càng tăng. Các đặc tính độc đáo của nhôm – nhẹ, bền, thân thiện với môi trường và khả năng tái chế nhiều lần – khiến nó trở thành vật liệu không thể thiếu để xây dựng các tòa nhà và sử dụng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là trong ngành vận tải, sản xuất ô tô, tàu hỏa, tàu thủy. Hạ tầng giao thông đúc sẵn bằng hợp kim nhôm cũng đang phát triển.
Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nga Denis Manturov, ngành công nghiệp nhôm là lá cờ đầu trong các ngành công nghiệp cơ bản của đất nước. Các doanh nghiệp nhôm trong nước cung cấp hơn 600.000 việc làm và tích cực tạo điều kiện để Nga độc lập về công nghệ.

Ngày nay, chỉ có ba cảng ở Nga trung chuyển alumina nhập khẩu. Đó là cảng biển St. Petersburg, cảng Vanino và cảng thương mại Nakhodka, nối với các ga đường sắt Nakhodka và Mũi Astafiev.

*Những lo ngại về môi trường

Theo tiêu chuẩn quốc gia Nga GOST, alumina thuộc loại chất nguy hiểm hạng tư – đây là những chất có mức độ nguy hiểm thấp, cùng với nhựa đường, lốp ô tô,… Nhưng ở nồng độ cao, nó có thể gây ra một số khó chịu hàng ngày ở con người.
Tất cả các cảng thương mại nằm lân cận thành phố đều phải đối mặt với vấn đề hình thành bụi. Do gió ven biển mạnh, quá trình vận chuyển dỡ hàng alumina, than, xi măng và ngũ cốc gần cảng đã hình thành một đám mây có thể nhìn thấy được.
Người dân địa phương cũng đã nhận ra điều này. Họ bắt đầu lo lắng và viết đơn lên các cơ quan chức năng. Các cảng đã lắng nghe những lo lắng của người dân và đã có hành động. Cảng biển Nakhodka gần đây đã ngừng trung chuyển hàng hóa loại này.
Các cảng đang mắc kẹt giữa hai bên. Một mặt là lo ngại của người dân về sức khỏe và môi trường. Mặt khác, các cảng có những nghĩa vụ theo hợp đồng mà họ phải thực hiện.
Do đó, cảng thương mại biển Nakhodka đã nhanh chóng được tái cơ cấu nhằm đảm bảo an ninh nguyên liệu thô chiến lược cho ngành công nghiệp nhôm, bao gồm cả việc ký kết các văn bản ràng buộc để trung chuyển ổn định 20% tổng số nguyên liệu thô nhập khẩu vào Nga.
Các cảng không thể tránh khỏi việc phải duy trì sự cân bằng giữa nhu cầu sản xuất và môi trường, lợi ích kinh tế đất nước và sự mong đợi của người dân địa phương.

* Các giải pháp

Vấn đề bảo vệ môi trường trong quá trình trung chuyển hàng rời tại các cảng của Nga đã nhiều lần trở thành tâm điểm chú ý của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Theo chỉ thị của ông, các doanh nghiệp cần chú ý nhiều hơn đến các vấn đề môi trường, kể cả có phải chịu thiệt hại.
Ví dụ, ở nhiều cảng lớn có thông lệ dừng việc trung chuyển hàng rời nếu gió tăng hoặc đổi hướng về phía khu dân cư. Trong trường hợp này, bên bốc vác sẽ chịu tổn thất do thời gian ngừng hoạt động của quy trình. Cảng Nakhodka đã từng ngừng vận chuyển alumina gần Mũi Astafiev do lo ngại của người dân địa phương.
Hiện vẫn chưa có công nghệ có thể loại bỏ hoàn toàn bụi trong quá trình trung chuyển alumina tại các cảng ngày nay. Tuy nhiên, có những giải pháp giúp giảm thiểu lượng bụi – đó là sử dụng boong-ke đặc biệt cách ly quá trình trung chuyển, tích hợp cơ chế hút đặc biệt thu giữ các hạt nhỏ để chúng không tập trung trong không khí. Cơ chế này ngày nay được sử dụng ở các cảng Vanino, St. Petersburg và Nakhodka.
Nói cách khác, các cảng biển của Nga, mắt xích quan trọng trong việc đảm bảo an ninh nguyên liệu thô của đất nước và sự phát triển của ngành công nghiệp, phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn là cân bằng giữa lợi ích kinh tế quốc gia và trách nhiệm môi trường. Rõ ràng, không có giải pháp đơn giản nào ở đây, nhưng động lực phát triển mà ngành logistics thể hiện ngày nay cho phép có sự lạc quan thận trọng.

Tâm Hằng-Link gốc