Ngành điện mặt trời Trung Quốc có nguy cơ khủng hoảng

Ngành công nghiệp năng lượng mặt trời Trung Quốc đối mặt với một năm khó khăn trong bối cảnh cuộc chiến giá cả khốc liệt và dư thừa công suất.

Các nhà sản xuất quang điện mặt trời (PV) Trung Quốc đã tham gia ký kết thỏa thuận để chấm dứt cuộc chiến giá cả và kiềm chế nguồn cung

Chỉ vài ngày sau khi các nhà sản xuất quang điện mặt trời (PV) Trung Quốc đạt được thỏa thuận theo kiểu OPEC nhằm chấm dứt cuộc chiến giá khốc liệt và kiềm chế tình trạng cung vượt quá cầu, thỏa thuận này đã đứng trước nguy cơ tan vỡ.

Tại cuộc họp thường niên của Hiệp hội Công nghiệp Quang điện Trung Quốc (CPIA) vào đầu tháng 12/2024, 33 nhà sản xuất PV hàng đầu Trung Quốc đã ký cam kết tự nguyện dựa trên thỏa thuận của các nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới. Các nhà sản xuất đã nhất trí về hạn ngạch sản xuất dựa trên năng lực của họ và cam kết tuân thủ mức giá sàn khuyến nghị do hiệp hội đặt ra trước đó.

Hai tuần sau, CPIA đã ban hành một bức thư ngỏ hiếm hoi chỉ trích một dự án năng lượng mặt trời tại Tân Cương vì đã vi phạm thỏa thuận. Công ty con của China Energy Investment Group đã đặt mức giá thầu tối đa thấp hơn đáng kể so với mức giá sàn của CPIA là 0,68 nhân dân tệ (0,09 đô la Mỹ) cho mỗi watt và chọn ra những ứng viên thắng thầu có giá thấp nhất.

Sự việc này đã làm tổn hại thêm tinh thần của ngành công nghiệp, khi các chuyên gia trong ngành và các nhà phân tích từng coi thỏa thuận kiểu OPEC này là một trong những nỗ lực thực tế cuối cùng để cứu vãn hơn 1 triệu công ty liên quan đến năng lượng mặt trời ở Trung Quốc, vốn đã chịu tổn thương từ cuộc chiến giá kéo dài một năm và tình trạng dư thừa công suất mà ngay cả Bắc Kinh cũng thấy đáng lo ngại.

Các vấn đề của lĩnh vực này bắt đầu trầm trọng hơn sau một đợt mở rộng công suất vào năm 2021, sau khi Chủ tịch Tập Cận Bình công bố mục tiêu phát thải ròng bằng 0 của đất nước vào năm 2060 và mục tiêu đạt ít nhất 1.200 gigawatt (GW) công suất điện mặt trời và điện gió vào năm 2030. Các công ty, bao gồm cả những công ty ngoài ngành năng lượng, đã nhanh chóng sản xuất tấm pin mặt trời.

Bắc Kinh đã đầu tư hơn 50 tỷ đô la Mỹ vào công suất cung cấp điện mặt trời mới từ năm 2011 đến năm 2022, theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế. Theo đó, các công ty Trung Quốc hiện chiếm hơn 80% công suất sản xuất PV toàn cầu. Họ có công suất sản xuất khoảng 1.200GW tấm pin mỗi năm, gấp đôi nhu cầu toàn cầu vào năm 2024 và nhiều hơn dự báo lắp đặt của thế giới vào năm 2030.

Do công suất dư thừa, nhiều công ty đã buộc phải giảm giá, thường là dưới giá thành. Theo CPIA, giá cả ở mọi phân khúc của chuỗi cung ứng tấm pin mặt trời đã giảm mạnh từ 60 đến 80% vào năm 2024 so với mức đỉnh điểm vào năm 2023. Điều này đã gây tổn hại đến gần 5 triệu người làm việc trong ngành.

Vào năm 2024, 39 trong số 121 nhà sản xuất PV niêm yết của quốc gia này đã báo cáo thua lỗ. Longi Green Energy Technology, một trong những nhà sản xuất PV lớn nhất, đã sa thải 5% nhân lực vào năm ngoái và ngành này đã trải qua một làn sóng phá sản.

Theo ông Wang Bohua, Chủ tịch danh dự của CPIA, tình trạng thua lỗ liên tục có thể ảnh hưởng đến chất lượng và sự đổi mới của các sản phẩm năng lượng mặt trời, khiến Trung Quốc mất đi lợi thế cạnh tranh và có nguy cơ cạn kiệt nhân tài trong dài hạn.

Nhu cầu suy giảm đang làm trầm trọng thêm tình trạng dư thừa công suất PV tại Trung Quốc

Nhu cầu suy giảm đang làm trầm trọng thêm tình trạng dư thừa công suất PV ở Trung Quốc. Theo tổ chức nghiên cứu năng lượng Ember, các công trình lắp đặt năng lượng mặt trời trên toàn cầu ước tính tăng 29% vào năm ngoái, giảm mạnh so với mức 87% năm 2023. Tại Trung Quốc, các công trình lắp đặt năng lượng mặt trời dự kiến ​​tăng 28% vào năm 2024, thấp hơn nhiều so với mức tăng trưởng 55% của năm trước đó.

Yao Yao, một nhà phân tích tại Sinolink Securities nhận định: “Chúng tôi coi động thái thỏa thuận của các nhà sản xuất là hành động 'tự cứu mình' sau gần một năm gặp khó khăn trong hoạt động, với sự chú ý đáng kể từ phía chính phủ, sự phối hợp tích cực từ các hiệp hội và sự cân nhắc kỹ lưỡng từ các công ty”.

Trước khi các công ty tiến hành ký kết thỏa thuận, Bắc Kinh đã đưa ra các quy định để hạn chế việc mở rộng công suất như yêu cầu về vốn tối thiểu đối với các dự án sản xuất PV mới và việc mở rộng đã được nâng từ 20% lên 30%, với các biện pháp hạn chế chặt chẽ hơn đối với việc sử dụng năng lượng và nước.

Chính phủ cũng đã thắt chặt mức tiêu thụ điện cho các nhà sản xuất polysilicon hiện tại xuống dưới 60kWh/kg từ mức 80kWh/kg, đồng thời hạ mức hoàn thuế xuất khẩu đối với các sản phẩm năng lượng mặt trời xuống còn 9%.

“Tôi nghĩ rằng đây thực sự là một động thái khá thông minh của chính quyền trung ương. Nếu không cắt giảm cường độ năng lượng, sẽ rất khó để xác định nhà máy nào nên đóng cửa và nhà máy nào nên tiếp tục hoạt động”, ông Ken Liu, Trưởng bộ phận nghiên cứu tiện ích Trung Quốc và Hồng Kông tại UBS nói.

Ông Liu ước tính, chuẩn năng lượng 60kWh/kg có khả năng làm giảm công suất hiện tại khoảng 20 đến 30%. Tuy nhiên, ngay cả sau khi cắt giảm sản lượng, nguồn cung vẫn sẽ cao hơn đáng kể so với nhu cầu hiện tại.

Các giám đốc điều hành trong ngành đang kêu gọi chính phủ can thiệp mạnh mẽ hơn. Ngành này cần các chính sách chặt chẽ hơn để hạn chế tình trạng dư thừa công suất, tương tự như cải cách nguồn cung được thực hiện cho ngành thép và xi măng.

Nhưng theo các nhà phân tích, ngành điện mặt trời PV Trung Quốc không có nhiều doanh nghiệp nhà nước như trong ngành thép và xi măng. Bên cạnh đó, tác động của thỏa thuận giống như OPEC bị hạn chế do quy mô lớn và phân mảnh của ngành này.

Theo Qian Jing, Phó chủ tịch của Jinko Solar, việc chờ đợi chính phủ can thiệp để giải quyết cuộc chiến giá cả và giảm công suất dư thừa là không thực tế.

Bà cho biết: “Chính phủ không thể tạo ra một chính sách hoàn hảo”; đồng thời nói thêm rằng các nhà chức trách muốn ngành này tự điều chỉnh vì tình hình nằm ngoài tầm kiểm soát của chính phủ Trung Quốc.

Hiện nay, ngành công nghiệp này của Trung Quốc đang nóng lòng chờ đợi một bước ngoặt. Ông Xu Xiaohua, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Anhui Huasun Energy, cho biết rằng nhiều công ty nhỏ sẽ không tồn tại được sau nửa đầu năm 2025.

Tuy nhiên, ông Zhang Longgen, Chủ tịch của United Solar, tin rằng ngành này khó có thể chạm đáy trong năm nay. Ông cho biết, với mức công suất hiện tại, có thể mất ít nhất ba năm để các phân khúc wafer và mô-đun ổn định.

UBS kỳ vọng ngành công nghiệp PV Trung Quốc sẽ xóa bỏ công suất dư thừa trong hai năm tới và trở lại trạng thái cân bằng sớm nhất là vào năm 2027, với việc Bắc Kinh có thể ban hành các chính sách chặt chẽ hơn trong năm nay để hỗ trợ quá trình hợp nhất ngành.

Trong một thị trường đầy thách thức, các công ty đang đầu tư vào các công nghệ mới để tạo sự khác biệt. Longi đang tập trung vào các ô tiếp xúc mặt sau, trong khi Trina Solar và Canadian Solar đang ưu tiên các ô loại N và công nghệ PERC tiên tiến.

Theo UBS, bất chấp sự cạnh tranh khốc liệt, các nhà sản xuất PV Trung Quốc vẫn dự kiến ​​sẽ duy trì vị thế thống lĩnh toàn cầu vì sản phẩm của họ vẫn rẻ hơn ít nhất 50% so với các sản phẩm tương tự ở châu Âu, ngay cả khi bị áp thuế.

Cẩm Anh-Link gốc