FDI chưa tạo giá trị gia tăng cao, chủ yếu là lắp ráp và gia công

Đại biểu Quốc hội cho biết, FDI chưa tạo giá trị gia tăng cao, vẫn chủ yếu tập trung vào lĩnh vực lắp ráp, gia công. Tỷ lệ nội địa hóa trong khu vực FDI vẫn dưới 30% ở nhiều ngành công nghiệp chế biến – chế tạo và chưa có liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp trong nước.

Ngày 17/6, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, ngân sách Nhà nước năm 2024; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và ngân sách Nhà nước những tháng đầu năm 2025.

Năm 2024 và những tháng đầu năm 2025, kinh tế Việt Nam tiếp tục ghi nhận nhiều điểm sáng tích cực. Tăng trưởng GDP đạt 7,09%, vượt mục tiêu Quốc hội đề ra, cho thấy đà phục hồi vững chắc trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu tăng 15,4%, lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu vượt mốc 400 tỷ USD, khẳng định sức bật của khu vực sản xuất và xuất khẩu. Vốn FDI giải ngân đạt mức cao kỷ lục 25,4 tỷ USD, phản ánh niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào môi trường kinh doanh Việt Nam…

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn (Đoàn Hải Dương) nêu rõ một số bất cập cần phải khắc phục, nền kinh tế còn chịu nhiều thách thức.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn, Đoàn Hải Dương. Ảnh: Phạm Thắng

Cụ thể, tăng trưởng còn phụ thuộc vào các động lực truyền thống, như xuất khẩu, đầu tư công và FDI, trong khi các động lực mới như kinh tế số, công nghệ cao, kinh tế xanh còn chưa phát huy hiệu quả. Tỷ trọng kinh tế số năm 2024 ước chỉ đạt 18-18,3% GDP.

Hiệu quả đầu tư công còn thấp, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 5 tháng đầu năm mới đạt khoảng 22,2% kế hoạch – thấp hơn so với kỳ vọng. Có 37/47 (chiếm 72,3%) bộ, cơ quan ngang bộ, 24/63 (chiếm 38,1%) địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới mức bình quân cả nước, đặc biệt là có 7 địa phương giải ngân dưới 15%. Nhiều dự án trọng điểm quốc gia tiếp tục chậm tiến độ, ảnh hưởng tới hiệu quả lan tỏa đầu tư công tới tăng trưởng chung.

Doanh nghiệp trong nước còn yếu về năng lực cạnh tranh. Hiện có tới 98% doanh nghiệp là nhỏ và siêu nhỏ. Theo thống kê cho thấy, có tới hơn 57% doanh nghiệp loại này mặc dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ kịp thời từ phía Chính phủ nhưng vẫn khó tiếp cận tín dụng, tỷ lệ tiếp cận vốn thấp do yêu cầu tài sản thế chấp và quy trình phức tạp, ít khả năng đổi mới công nghệ.

FDI chưa tạo giá trị gia tăng cao, vẫn chủ yếu tập trung vào lĩnh vực lắp ráp, gia công. Tỷ lệ nội địa hóa trong khu vực FDI vẫn dưới 30% ở nhiều ngành công nghiệp chế biến – chế tạo, và chưa có liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp trong nước.

Chất lượng nguồn nhân lực còn là điểm nghẽn. Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ năm 2024 mới đạt khoảng 28,3%, thấp hơn so với nhiều nước trong khu vực; 60% doanh nghiệp gặp khó khăn trong tuyển dụng lao động đáp ứng yêu cầu chuyên môn sâu và kỹ năng mềm.

Một số chính sách chưa theo kịp thực tiễn. Việc tổ chức thực hiện chuyển đổi phương thức quản lý thuế mới đối với hộ kinh doanh còn bất cập, thủ tục hành chính ở một số nơi còn chồng chéo, thiếu đồng bộ giữa các cấp, ngành gây cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh. Việc sửa đổi Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản tuy đã có bước tiến mạnh mẽ nhưng vẫn cần tiếp tục rà soát, nhất là các văn bản quy định chi tiết để tháo gỡ triệt để các rào cản về thủ tục đầu tư, giao đất, định giá đất.

Nam đại biểu Đoàn Hải Dương cho rằng, những thách thức nêu trên đòi hỏi Chính phủ cần có những hành động cụ thể, chi tiết, tiếp tục đột phá thể chế, đổi mới tư duy làm chính sách, cơ cấu lại chính sách tài khóa, tiền tệ, nâng cao hiệu quả đầu tư công, tháo gỡ rào cản cho doanh nghiệp tư nhân và có chiến lược thu hút FDI mang lại giá trị gia tăng cao hơn… Qua đó, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô mà còn tạo nền tảng thuận lợi để phấn đấu đạt mục tiêu tăng trưởng năm 2025 và những năm tiếp theo.

Sớm ban hành chương trình hành động quốc gia về phát triển kinh tế số

Tham gia góp ý về khai thác hiệu quả các động lực tăng trưởng mới, đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Trà Vinh) nhấn mạnh, trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, việc thực hiện chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn và đổi mới sáng tạo không chỉ là nghĩa vụ mà còn là cơ hội lớn để chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Do vậy, đại biểu đề nghị bổ sung một số chính sách như: Ưu đãi thuế, tín dụng và đất đai cho doanh nghiệp thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo, sản xuất sạch và tiết kiệm tài nguyên; khuyến khích phát triển thị trường tài chính xanh, thí điểm phát hành trái phiếu xanh doanh nghiệp và địa phương; xây dựng khung pháp lý cho áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) đối với đổi mới sáng tạo để Việt Nam trở thành trung tâm thí điểm công nghệ mới trong khu vực Đông Nam Á.

Đại biểu Thạch Phước Bình, Đoàn Trà Vinh. Ảnh: Phạm Thắng

Về phát triển kinh tế số, hạ tầng số và dữ liệu mở như nền tảng phát triển mới, đại biểu nhấn mạnh, để đạt được tăng trưởng bền vững trong kỷ nguyên số, kinh tế số phải trở thành một trụ cột chiến lược, không chỉ là ngành kinh tế đơn lẻ.

Vì vậy, đại biểu Bình đề nghị Chính phủ sớm ban hành chương trình hành động quốc gia về phát triển kinh tế số đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045, với mục tiêu đưa tỷ trọng kinh tế số đạt ít nhất 25% GDP vào năm 2030 và 35% vào năm 2045. Đồng thời, Chính phủ cần cần thiết lập khung pháp lý linh hoạt cho các mô hình kinh doanh số mới như sàn giao dịch số, ngân hàng số, tài sản ảo, token hóa tài sản, đồng thời kiểm soát rủi ro về bảo vệ người tiêu dùng và an ninh mạng.

Cho kiến tại phiên thảo luận, đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP.HCM) nhận định, để đất nước có thể tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn mới, cần có những giải pháp căn cơ, mang tầm chiến lược dài hạn để giảm thiểu những “cú sốc” từ bên ngoài.

Đại biểu kiến nghị cần phải kiên trì 3 đột phá chiến lược về thể chế, hạ tầng và nhân lực; cơ cấu lại 3 động lực truyền thống gồm xuất khẩu, đầu tư và tiêu dùng; có chính sách mới nhằm khơi thông 3 động lực tăng trưởng mới gồm khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; phát huy động lực về không gian phát triển mới từ nghị quyết của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025; quan tâm hơn nữa tới phát huy tối đa tiềm năng và lợi thế của đất nước trong 3 lĩnh vực là nông nghiệp, kinh tế biển và tài chính – ngân hàng.

Vũ Phạm-Link gốc