Mô hình nông lâm kết hợp trồng cao su tại Thái Lan

Nhiều bằng chứng cho thấy cao su nông lâm kết hợp tốt hơn nhiều cho cả con người và trái đất so với các hệ thống độc canh, tham gia vào chuỗi cung ứng cao su thiên nhiên để đạt được chứng nhận xanh. Việc trồng cao su kết hợp với nhiều loại cây ăn quả, cây lấy gỗ, cây thuốc, cây thảo mộc và rau quả mang lại cho nông dân nguồn thu nhập trong mùa mưa khi sản lượng mủ giảm, đồng thời đa dạng hóa thị trường, qua đó tăng khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu và sự gián đoạn của thị trường.

Trồng độc canh cao su ở huyện Hat Yai, tỉnh Songkhla, miền nam Thái Lan

Cao su tiểu điền bấp bênh do biến đổi khí hậu và thị trường

Tán cây và lá đan xen dần khép lại trên đầu khi xe của chúng tôi lăn bánh sâu hơn vào đồn điền. Pakamart Tongkam chỉ từ ghế lái vào bụi cây cao su rậm rạp hiện đang bao quanh chúng tôi: “Hồi còn nhỏ, tôi ngủ ngoài đó trong một túp lều nhỏ trong khi bố mẹ tôi làm việc trong đồn điền suốt đêm”.

Nhiều năm sau, khi đã là một thiếu nữ, Pakamart đã giúp cha mẹ mình trong công việc khai thác cao su hàng ngày. Công việc thường ngày rất vất vả, cô kể với Mongabay trong chuyến thăm huyện Nathawi ở tỉnh Songkhla, miền nam Thái Lan, một trung tâm sản xuất cao su. Thức dậy lúc 2 giờ sáng, cả gia đình sẽ đi bộ qua đồn điền ẩm ướt để cạo vỏ của hàng trăm cây cao su riêng lẻ để thu thập mủ trắng.

Trên hết, Pakamart nhớ lại một bầu không khí bất ổn bao trùm: nếu trời mưa trong khoảng thời gian hai giờ để mủ cao su nhỏ giọt vào bát đựng, thì toàn bộ sản lượng trong ngày sẽ bị hủy hoại: “Không có thu nhập cho ngày hôm đó”, bà nói. Việc chỉ dựa vào một loại cây trồng duy nhất có nghĩa là những vụ thu hoạch kém như vậy sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Nhưng bất chấp những điều kiện bấp bênh, nghề trồng cao su vẫn là nguồn thu nhập chính của hơn một triệu hộ nông dân nhỏ ở Thái Lan, những người cùng nhau sản xuất ra 90% sản lượng cao su thiên nhiên hàng năm đáng kể của cả nước.

Với các nghiên cứu gần đây cho thấy ít nhất 2 triệu ha (5 triệu mẫu Anh) rừng đã bị mất do cây trồng này kể từ năm 2000, cao su xếp hạng cao trong danh sách các mặt hàng toàn cầu chịu trách nhiệm nhiều nhất cho tình trạng mất rừng, sau thịt bò, đậu nành và dầu cọ. Thái Lan đã sản xuất hơn 4,7 triệu tấn cao su thiên nhiên vào năm 2022, chiếm một phần ba nguồn cung toàn cầu và trở thành nước sản xuất cao su lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, những người nông dân quy mô nhỏ thúc đẩy ngành công nghiệp khổng lồ này đang phải vật lộn với những thách thức ngày càng gia tăng, từ bệnh cây trồng và xói mòn đất đến giá thị trường không ổn định, cộng với tác động của biến đổi khí hậu. Kết quả là, nhiều người phải vật lộn để kiếm sống và thường phải gánh khoản nợ đáng kể. “Những ngày này, nông dân không thể kiếm đủ

thu nhập để chăm sóc gia đình chỉ từ mủ cao su”, Pakamart nói. “Các mô hình thời tiết đang thay đổi. Năm ngoái, nông dân trồng cao su chỉ có thể khai thác khoảng 100 ngày trong số 365 ngày trong năm”.

Mủ cao su được khai thác hàng ngày, thường là vào giữa đêm khi nhiệt độ đủ thấp để tránh đông tụ. Nông dân tước một rãnh hẹp của vỏ cây để kích thích mủ cao su sau đó được thu về trong một cái bát nhỏ

Nông lâm kết hợp đang phát triển mạnh mẽ

Sau thời gian làm việc tại đồn điền của cha mẹ, Pakamart đã lấy bằng khoa học tại Đại học Prince of Songkhla và hiện đang quản lý các chương trình đào tạo nông dân tại Quỹ Phát triển Nông lâm kết hợp Cao su (RASF), một doanh nghiệp được thành lập vào năm 2021 để thúc đẩy tính bền vững và khả năng phục hồi của các trang trại cao su thông qua nông lâm kết hợp. Nông lâm kết hợp các loại cây có ích với cây bụi, cây trồng hàng năm và các loại thảo mộc trong một hệ thống mà chúng có thể được hưởng lợi từ mối liên hệ chặt chẽ để sản xuất thực phẩm, sợi, gỗ và thuốc, đồng thời hỗ trợ đa dạng sinh học, cải thiện mực nước và đất, cũng như cô lập carbon từ khí quyển.

Hệ thống canh tác bền vững và thân thiện với khí hậu này đang được ưa chuộng ở Thái Lan như một giải pháp thay thế cho cao su độc canh, và những người ủng hộ cho biết nó có thể giải quyết cả rủi ro về môi trường và kinh tế. Theo một nghiên cứu năm 2019 , hiện nay khoảng 15% sản lượng cao su hàng năm của Thái Lan được sản xuất trong bối cảnh nông lâm kết hợp .

Việc trồng cao su kết hợp với nhiều loại cây ăn quả, cây lấy gỗ, cây thuốc, cây thảo mộc và rau quả mang lại cho nông dân nguồn thu nhập trong mùa mưa khi sản lượng mủ giảm, đồng thời đa dạng hóa phạm vi thị trường mà họ có thể tiếp cận, qua đó tăng khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu và sự gián đoạn của thị trường. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nông lâm kết hợp cải thiện các dịch vụ hệ sinh thái trong các đồn điền cao su, nâng cao chất lượng không khí, nước và đất đồng thời cô lập carbon và cung cấp môi trường sống cho nhiều loài thụ phấn và động vật hoang dã.

Pakamart Tongkam, giám đốc chương trình của Quỹ Phát triển Nông lâm nghiệp Cao su bền vững, hiểu rõ những thách thức mà người nông dân phải đối mặt vì lớn lên trong một gia đình làm nghề trồng cao su

Pakamart bắt đầu công việc tiếp cận cộng đồng của mình gần nhà. Đầu tiên, cô thuyết phục cha mình về những lợi ích của nông lâm kết hợp cao su, và giờ đây cô cho biết cô có thể thuyết phục bất kỳ ai: việc một người con gái thay đổi suy nghĩ và hoạt động kinh doanh của cha mình là một vấn đề lớn. “Cha tôi nói với tôi, cha đã gửi con đến trường đại học để học, không phải để dạy cha! Nhưng khi ông biết về nông lâm kết hợp, ông đã thay đổi suy nghĩ của mình”. Gần đây, phong trào nông lâm kết hợp của Thái Lan đã nhận được sự thúc đẩy lớn khi Nền tảng toàn cầu về cao su thiên nhiên bền vững (GPSNR), một hiệp hội trong ngành có mục tiêu phát triển chuỗi cung ứng cao su bền vững, công bố tài trợ để đào tạo 1.000 nông dân ở miền Nam Thái Lan về phương pháp canh tác thân thiện với môi trường hơn vào năm 2025. Sáng kiến nông lâm kết hợp của GPSNR, được tài trợ bởi nhà sản xuất lốp xe Michelin và nhà sản xuất ô tô Renault như một phần trong danh mục đầu tư bền vững của họ, đã được triển khai từ năm 2022.

RASF đang dẫn đầu nỗ lực triển khai các sự kiện đào tạo theo sáng kiến trên khắp sáu tỉnh. Bên cạnh tư vấn kỹ thuật, Pakamart và các đồng nghiệp của bà đang kết nối nông dân với các nguồn cây giống gỗ bản địa từ sở lâm nghiệp của chính phủ và đang tổ chức các buổi đào tạo để nâng cao nhận thức về việc nên trồng chung loại cây nào và nông dân cần đáp ứng những tiêu chuẩn nào để bán sản phẩm của họ cho thị trường cao su bền vững có lợi nhuận cao hơn.

QUỐC KHANH

(Theo mongabay.com)(Xem tiếp kỳ sau)

Link gốc