Mỹ sẽ ngăn chặn BRICS tìm kiếm đồng tiền thay thế USD?

 Nếu các nền kinh tế tăng trưởng cao trong BRICS, như Ấn Độ và Trung Quốc, cùng nhau thắt chặt mối quan hệ, với phạm vi ảnh hưởng của đồng NDT, điều này có thể đẩy nhanh sự dịch chuyển khỏi đồng USD.

Việc BRICS tìm kiếm giải pháp thay thế đồng USD đã gây sự chú ý của Mỹ. Ảnh: AFP

Bài viết mới đây của Phó Giáo sư tài chính thuộc Đại học Toronto Scarborough và Trường Quản lý Rotman, Steven Riddiough, đăng trên tờ “Globe and Mail”, đánh giá về nỗ lực thay thế đồng USD của Nhóm BRICS như sau:

Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump một lần nữa đe dọa sẽ sử dụng công cụ thuế quan làm “con bài mặc cả” của mình, chỉ vài ngày sau khi tuyên bố sẽ đánh thuế 25% đối với hàng hóa từ Mexico và Canada. Lần này, ông Trump đưa ra ý tưởng áp dụng mức thuế quan 100% đối với các nước thành viên BRICS, nếu họ thúc đẩy việc tạo ra một loại tiền tệ của BRICS hoặc tập trung xây dựng một loại tiền tệ giao dịch quốc tế mới, để thay thế đồng USD. Những lời đe dọa này cho thấy mối quan ngại sâu sắc trong chính quyền của Tổng thống đắc cử Trump về sự thống trị của đồng USD đang suy yếu.

Kể từ khi Chiến tranh Thế giới thứ hai kết thúc, đồng USD đã trở thành đồng tiền thống trị tuyệt đối trong các giao dịch thương mại quốc tế. Vị thế tiền tệ dự trữ của đồng USD đã xuất hiện theo hệ thống Bretton Woods, nơi nó trở thành loại tiền tệ phổ biến của thế giới.

Sự thống trị này được tăng cường khi hệ thống Bretton Woods sụp đổ vào năm 1973 và sự chuyển dịch sang các loại tiền tệ fiat – loại tiền do nhà nước phát hành nhưng không được hỗ trợ bởi một loại hàng hóa, chẳng hạn như vàng hoặc bạc.

Ngày nay, đồng USD vẫn là nền tảng của thương mại và tài chính toàn cầu, với khoảng 60% dự trữ ngoại tệ được nắm giữ bằng đồng USD. Đáng chú ý, trong khi Mỹ chỉ chiếm 10% xuất khẩu toàn cầu, thì hơn 50% hàng hóa xuất khẩu toàn cầu được lập hóa đơn bằng đồng USD.

Hiện trạng này mang lại những lợi ích đáng kể cho Mỹ. Các chính phủ nước ngoài thường duy trì lượng USD nắm giữ của họ trong các tài sản an toàn của Mỹ, tạo ra một luồng nhu cầu bên ngoài ổn định đối với nợ của Chính phủ Mỹ. Nhu cầu này đã giúp Mỹ duy trì mức nợ công khoảng 100% Tổng sản phẩm nội địa (GDP), trong khi vẫn tiếp tục vay với lãi suất tương đối thấp. Ngày nay, khoảng 1/4 nợ công của Mỹ do cư dân nước ngoài nắm giữ. Các nhà kinh tế gọi lợi thế này là “đặc quyền quá mức”.

Tuy nhiên, những diễn biến gần đây có thể thúc đẩy sự dịch chuyển khỏi đồng USD. Vào năm 2022, lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga đã đóng băng hiệu quả lượng nắm giữ USD của Ngân hàng trung ương Nga, phơi bày những rủi ro khi dựa vào danh mục dự trữ ngoại hối không đa dạng. Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva sau đó đã đưa ra ý tưởng về một loại tiền tệ BRICS mới, để giảm thiểu lỗ hổng kinh tế này.
Nhưng việc tạo ra một loại tiền tệ BRICS là rất khó xảy ra. Các quốc gia thành viên quá phân tán về mặt địa lý và nền kinh tế các nước BRICS không đủ đồng bộ để một dự án như vậy có thể thành công. Ngay cả đồng euro – đồng tiền chung châu Âu, được các nước phát triển sử dụng – cũng phải đối mặt với những thách thức đáng kể khi là một liên minh tiền tệ không hoàn chỉnh, chưa có được một sự thống nhất về tài chính.
Những lời đe dọa của ông Trump không liên quan nhiều đến đồng tiền BRICS giả định, mà liên quan nhiều hơn đến động lực ngày càng tăng đối với các loại tiền tệ giao dịch thay thế và sự đa dạng hóa dự trữ ngoại hối ngoài đồng USD.

Dấu hiệu của sự thay đổi này đã rõ ràng. Đầu tiên, giá vàng tăng mạnh trong năm 2024, chủ yếu là do các ngân hàng trung ương mua vào, đánh dấu sự chuyển hướng chiến lược trở lại vàng và tránh xa đồng USD sau nhiều thập kỷ dự trữ vàng giảm. Thứ hai, Nga, quốc gia nắm giữ 55% dự trữ quốc gia bằng đồng USD vào năm 2017, đang thực hiện các giao dịch quốc tế bằng đồng nhân dân tệ (NDT) của Trung Quốc.
Những diễn biến này khiến Mỹ có lý do để lo lắng. Các quốc gia rõ ràng đang đánh giá lại các lỗ hổng trong danh mục dự trữ của họ và thực hiện điều chỉnh.
Các nước BRICS hiện chiếm khoảng 1/4 sản lượng kinh tế toàn cầu và 20% thương mại toàn cầu – những con số tiếp tục tăng lên mỗi năm. Nếu các nền kinh tế tăng trưởng cao như Brazil và Ấn Độ thắt chặt mối quan hệ với phạm vi ảnh hưởng của đồng NDT, điều này có thể đẩy nhanh sự dịch chuyển khỏi đồng USD.
Trong khi vị thế dự trữ của đồng USD sẽ không biến mất chỉ sau một đêm, những cảnh báo của ông Trump phản ánh mối lo ngại về tương lai của mô hình kinh tế Mỹ, vốn được xây dựng trên vị thế vô song của đồng USD. Các vết nứt đang hình thành trên nền tảng, và nếu chúng tiếp tục lan rộng, toàn bộ cấu trúc có thể có nguy cơ sụp đổ.

Viết Tuân-Link gốc