Nền kinh tế lớn thứ 3 EU ‘báo động đỏ’: Hàng trăm nghìn người trẻ rời đi, dân số co hẹp nghiêm trọng, NHTW lo ngại tình trạng chảy máu chất xám

Ngân hàng Trung ương Ý vừa phát đi cảnh báo nghiêm trọng: làn sóng người trẻ có học thức rời bỏ đất nước để tìm kiếm cơ hội tốt hơn ở nước ngoài đang gây thêm căng thẳng cho cuộc khủng hoảng kinh tế do dân số già hóa và lực lượng lao động sụt giảm.

Thống đốc Fabio Panetta mới đây nhấn mạnh rằng quốc gia EU này cần hành động quyết liệt hơn để giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao và đảm bảo rằng giới trẻ được sử dụng hiệu quả trong nền kinh tế.

“Cần tạo ra nhiều cơ hội việc làm hấp dẫn hơn cho những người trẻ đang rời khỏi đất nước để tìm kiếm cơ hội tốt hơn,” ông Panetta phát biểu. Ông cho rằng việc cải thiện thu nhập thực tế, nâng cao chất lượng công việc và đầu tư vào các ngành có giá trị gia tăng cao là những yếu tố then chốt để giữ chân người lao động trẻ.

Theo số liệu mới nhất từ Cơ quan Thống kê Quốc gia Ý (Istat), năm 2024 đã ghi nhận mức di cư cao nhất trong 25 năm qua với gần 191.000 người rời khỏi nước này, trong đó có khoảng 156.000 là công dân Ý, tăng 36,5% so với năm 2023. Trong nhóm này, khoảng 35.000 người là cư dân nước ngoài sống lâu năm tại Ý, chủ yếu là người Romania trở về quê nhà.

Tính trung bình, Ý mất khoảng 120.000 – 150.000 công dân mỗi năm trong thập kỷ qua vì di cư lao động, chủ yếu đến các quốc gia như Đức, Tây Ban Nha, Anh và gần đây là Canada. Từ năm 2014 đến 2023, hơn 1 triệu người Ý đã rời đất nước để định cư ở nước ngoài. Dù có khoảng một nửa trong số này quay trở lại, nhưng sự mất mát về nhân lực có trình độ cao vẫn ở mức đáng kể.

Cụ thể, trong giai đoạn này, 367.000 người trong độ tuổi từ 25 đến 35 đã rời khỏi Ý, bao gồm 146.000 cử nhân đại học. Chỉ có 113.000 người trẻ trong nhóm tuổi này trở lại, trong đó chưa đến 50.000 là người có bằng đại học. Như vậy, Ý mất gần 97.000 lao động trẻ có trình độ đại học trong vòng 10 năm. Đây là tình trạng “thất thoát vốn nhân lực có trình độ” mà Istat gọi là “đáng báo động”.

Xu hướng này ngày càng trở nên rõ rệt khi vào năm 2014, chỉ khoảng 1/3 người di cư là cử nhân, nhưng đến năm 2023, một nửa số người rời Ý đã có bằng đại học. Các nền tảng tuyển dụng trực tuyến bằng tiếng Ý như Workwide (Thụy Điển) hay các công ty tuyển dụng ở Canada đang tận dụng triệt để xu hướng này để thu hút nhân lực Ý trong các ngành y tế, vận tải, kế toán và kỹ thuật.

Một trong những nguyên nhân chính khiến người trẻ rời Ý là do mức lương thực tế hiện tại thấp hơn so với năm 2000, theo ông Panetta. Điều này phần lớn là do lạm phát sau đại dịch đã khiến thu nhập lao dốc. 

“Tiền lương thực tế của người lao động Ý tăng chậm hơn nhiều so với các nước lớn khác ở châu Âu,” ông nói.

Cuộc khủng hoảng nhân khẩu học tại Ý cũng đang đặt ra những thách thức lớn. Với dân số khoảng 59 triệu người, hiện có 25% dân số trên 65 tuổi, trong khi chỉ 12% là trẻ em dưới 14 tuổi. Istat dự báo rằng lực lượng lao động trong độ tuổi làm việc sẽ giảm thêm 5 triệu người từ nay đến năm 2040. Hệ quả là GDP của Ý có thể giảm tới 11% nếu không có biện pháp kịp thời.

Trong bối cảnh đó, ông Panetta nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thu hút lao động nước ngoài một cách hợp pháp, đặc biệt là trong các lĩnh vực như xây dựng và du lịch – vốn đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực. 

Tham khảo FT

Vu Lam-Link gốc