Thỏa thuận tỷ USD đe dọa vị thế cảng biển của Trung Quốc trên toàn cầu

Tại Washington, việc 2 cảng tại Kênh đào Panama được bán cho liên doanh do công ty Mỹ BlackRock đứng đầu được coi là dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Mỹ đang mở rộng ở khu vực Trung Mỹ. Nhưng ở Trung Quốc, đây được coi là “chiến trường chính” trong sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc.

Sự mất mát đáng kể về đòn bẩy địa chính trị

Tháng này, tập đoàn viễn thông bán lẻ CK Hutchison của Hong Kong đã đồng ý bán phần lớn hoạt động kinh doanh cảng toàn cầu trị giá 22,8 tỷ USD, bao gồm các cảng mà công ty nắm giữ dọc theo Kênh đào Panama, cho một tập đoàn quốc tế do BlackRock đứng đầu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng thương vụ này là một thành công về chính sách đối ngoại trong bài phát biểu gần đây về Tình hình Liên bang trước Quốc hội. Ông cho hay thương vụ này đã chứng minh rằng các mối đe dọa của ông về việc chiếm giữ Kênh đào Panama đã giúp làm giảm ảnh hưởng của Trung Quốc.

Các nhà quản lý Trung Quốc đã chặn thương vụ bán các cảng quan trọng trị giá gần 23 tỷ USD, bao gồm hai cảng ở Kênh đào Panama, cho một nhóm do BlackRock đứng đầu. (Ảnh: REUTERS)

Theo Tổng thống Trump, thoả thuận này cho thấy Mỹ đang “lấy lại” kênh đào từ Trung Quốc. Trên thực tế, Panama sẽ giữ chủ quyền đối với kênh đào.

Theo thỏa thuận này, tập đoàn CK Hutchison của tỷ phú Lý Gia Thành sẽ bán lại hai cảng cho một nhóm nhà đầu tư Mỹ gồm các công ty BlackRock, Global Infrastructure Partners và Terminal Investment Limited. Nhóm này sẽ nắm 90% cổ phần trong công ty sở hữu và vận hành hai cảng biển nằm ở hai đầu kênh đào Panama.

Tổng cộng, nhóm nhà đầu tư này sẽ kiểm soát 43 cảng bao gồm 199 bến tại 23 quốc gia. Tuy nhiên, tính đến cuối tuần trước, thương vụ bán cảng đã bị hoãn lại.

Bắc Kinh đang vận động hành lang mạnh mẽ để chống lại thỏa thuận này. Cơ quan quản lý chống độc quyền hàng đầu của Bắc Kinh cuối tuần trước cho hay họ sẽ xem xét thoả thuận bán cảng của CK Hutchison. Công ty này hiện đang bi quan về lợi nhuận hoạt động của cảng và muốn nắm giữ nhiều tiền mặt hơn.

Nếu thỏa thuận được thực hiện, nó sẽ cắt giảm gần một nửa hoạt động cảng biển do Trung Quốc sở hữu trên toàn cầu, chuyển giao tài sản chiến lược cho một tập đoàn quốc tế do công ty Mỹ đứng đầu.

Đối với Trung Quốc, cường quốc thương mại hàng đầu thế giới, điều này ghi nhận sự mất mát đáng kể về đòn bẩy địa chính trị. Trong 2 thập kỷ qua, các công ty Trung Quốc đã nắm giữ cổ phần tại 95 cảng trên toàn thế giới, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại của Trung Quốc vừa phục vụ cho lực lượng hải quân đang mở rộng nhanh chóng của nước này.

Với mục tiêu ký kết thỏa thuận vào ngày 2/4 đang đến gần, Bắc Kinh đã chỉ trích cho rằng thỏa thuận này là một sai lầm lịch sử sẽ trao quyền cho Mỹ và cản trở sự phát triển toàn cầu của Trung Quốc.

Ông John Frederick Bradford, nghiên cứu viên cao cấp tại Chương trình An ninh Hàng hải thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam (RSIS) thuộc Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore, cho biết: “Đây chỉ là cuộc tái cấu trúc lớn của các công ty vận tải biển lớn”.

“Mạng lưới này là một lợi thế kinh tế và thương mại to lớn cho nỗ lực lớn hơn của Trung Quốc, vì vậy nếu nó hoán đổi, họ sẽ mất lợi thế đó. Bạn sẽ thấy một công ty do Mỹ hậu thuẫn kiểm soát một số lượng lớn các cảng quốc tế”, ông Bradford nói.

Phản ứng dữ dội về “an ninh quốc gia”

Trước khả năng mất đi một con bài mặc cả trong các cuộc đàm phán tương lai giữa Trung Quốc và Mỹ, Bắc Kinh đã phát động một chiến dịch nhằm sửa đổi thỏa thuận.

Chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc đã chỉ trích đây là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia.

Một tàu chở hàng đi qua Cảng Balboa của Kênh đào Panama, do CK Hutchison Holdings quản lý, tại Thành phố Panama, ngày 13/3/2025 (Ảnh: AP/Matias Delacroix)

“Một khi 43 cảng và nhà ga rơi vào tay tập đoàn Mỹ, thì cũng tương đương với việc rơi vào tay chính quyền Mỹ”, tờ báo Ta Kung Pao của Hong Kong cảnh báo.

“Ngành đóng tàu, vận chuyển, thương mại quốc tế và thậm chí cả sự phát triển của 'Vành đai và Con đường' của Trung Quốc sẽ phải đối mặt với những đòn giáng nghiêm trọng”, tờ báo này nói thêm, ám chỉ đến sáng kiến ​​cơ sở hạ tầng toàn cầu trị giá hàng nghìn tỷ USD của Trung Quốc.

Các chuyên gia cho biết việc liên kết thỏa thuận này với vấn đề an ninh quốc gia sẽ khiến cộng đồng doanh nghiệp Hồng Kông lo ngại.

“Có suy đoán liệu Trung Quốc hay Hồng Kông sẽ viện dẫn luật an ninh quốc gia để ngăn chặn thỏa thuận này”, ông Wang Xiangwei, phó giáo sư báo chí tại Đại học Baptist Hồng Kông, cho biết.

Không rõ Trung Quốc có thể sử dụng đòn bẩy nào để ngăn chặn thỏa thuận này, vì nó chỉ liên quan đến tài sản ở nước ngoài của CK Hutchison. Tập đoàn này đã giữ lại tất cả các cảng của mình ở Hồng Kông và Trung Quốc đại lục.

Hoạt động của CK Hutchison tại Hồng Kông và Trung Quốc đại lục chủ yếu bao gồm các cảng ở những nơi như Thâm Quyến và Thượng Hải, siêu thị, bán lẻ sức khỏe và sắc đẹp, viễn thông và phát triển công nghệ sinh học.

Các doanh nghiệp này có thể trở thành mục tiêu nếu chính quyền Trung Quốc quyết định trừng phạt công ty vì bán cho Mỹ những gì họ coi là tài sản chiến lược vì lợi ích của Trung Quốc.

Nhưng theo các chuyên gia, danh mục đầu tư toàn cầu đa dạng của tập đoàn có thể giúp giảm bớt tác động của hậu quả chính trị tiềm tàng.

Trong những năm gần đây, ông Lý và gia đình đã đa dạng hóa tài sản công ty khỏi Trung Quốc đại lục và chuyển hướng đầu tư sang châu Âu và những nơi khác.

Hải Đăng-Link gốc