Tổng thống Nga Putin đang tập hợp các nền kinh tế với hy vọng đối trọng với phương Tây

Tổng thống Nga Vladimir Putin hy vọng sử dụng cuộc họp của nhóm BRICS, gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, để làm đối trọng với phương Tây.

Kể từ sau khi Nga xảy ra chiến tranh với Ukraine năm 2022, phương Tây đã áp đặt các lệnh trừng phạt kinh tế sâu rộng và nỗ lực cô lập Nga. Tuy nhiên, ông Putin quyết tâm chứng minh rằng Nga vẫn có những đồng minh quan trọng.

Tổng thống Vladimir V. Putin của Nga đang theo dõi từ bên lề diễn đàn BRICS ở Saint Petersburg vào tháng 7. Ảnh: Valery Sharifulin/Sputnik

Hội nghị thượng đỉnh BRICS năm nay mở rộng sự tham gia của các quốc gia như Ai Cập, Ethiopia, Iran và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất. BRICS hiện đại diện cho gần một nửa dân số thế giới và hơn 35% tổng sản lượng kinh tế toàn cầu.

Mục tiêu của hội nghị là thể hiện sức mạnh kinh tế và thu hút thêm các quốc gia tham gia liên minh, nhằm xây dựng một trật tự thế giới mới không bị phương Tây chi phối.

Ông Alexander Gabuev, Giám đốc Trung tâm Carnegie Nga-Âu Á, nhận định rằng hội nghị lần này là cách ông Putin “đáp trả phương Tây”. Ông Putin coi cuộc chiến ở Ukraine như “mũi nhọn phá vỡ trật tự thế giới cũ” và BRICS là “cấu trúc mạnh mẽ nhất” của trật tự mới này.

Trong cuộc họp với các doanh nhân tại Moscow, ông Putin nhấn mạnh rằng hơn 40% tăng trưởng GDP toàn cầu trong thập kỷ qua đến từ các quốc gia BRICS, đồng thời khẳng định vai trò của nhóm G7 đang ngày càng suy giảm.

Năm ngoái, do lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế, ông Putin không thể dự hội nghị thượng đỉnh tại Nam Phi, nhưng năm nay ông sẽ tham gia trực tiếp và có 17 cuộc gặp song phương. Ông Putin muốn truyền tải thông điệp rằng Nga không bị cô lập và rằng chính phương Tây mới là thiểu số toàn cầu đang cô lập Nga.

Nga và Trung Quốc đều mong muốn mở rộng BRICS. Kremlin đã mời đại diện từ 20 quốc gia khác, những nước bày tỏ mong muốn gia nhập, tham gia hội nghị năm nay. Cả Nga và Trung Quốc đều đề xuất thay đổi hệ thống tài chính toàn cầu.

Thay vì tham dự trực tiếp hội nghị thượng đỉnh BRICS năm ngoái tại Johannesburg, Tổng thống Vladimir V. Putin đã có bài phát biểu qua video. Ảnh: Getty Images

Tuy chưa thành hiện thực, đề xuất năm nay là hệ thống thanh toán BRICS Bridge đã giúp Nga vượt qua các lệnh trừng phạt kinh tế. Bộ trưởng Tài chính Nga cũng kêu gọi thành lập một tổ chức thay thế Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Dù cho ông Putin đóng vai trò chủ nhà, Trung Quốc vẫn chiếm ưu thế về mặt kinh tế, với hơn 60% tổng sản lượng kinh tế của BRICS. Ông Tập Cận Bình dự kiến sẽ có cuộc gặp với Tổng thống Putin, đây là lần gặp thứ tư kể từ khi Nga xung đột với Ukraine. Trung Quốc ngày càng trở thành đối tác quan trọng, cung cấp đầu tư và cho vay cho các thành viên BRICS khác.

Các nhà phân tích cũng chú ý đến cách Chủ tịch Tập Cận Bình tương tác với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, khi hai quốc gia này đã có những căng thẳng biên giới. Nếu căng thẳng này giảm bớt, ông Tập có thể tạo ra khoảng cách giữa Ấn Độ và phương Tây, nhất là khi Ấn Độ đã ngày càng xích lại gần Hoa Kỳ trong những năm gần đây.

Một trong những ưu tiên của Trung Quốc tại hội nghị BRICS là mở rộng nhóm để làm giảm ảnh hưởng của Hoa Kỳ. Khi quan hệ giữa Trung Quốc và phương Tây trở nên căng thẳng, Trung Quốc chuyển trọng tâm sang thu hút các quốc gia đang phát triển và không liên kết.

Khi BRICS mở rộng, Trung Quốc và Nga có thể lập luận rằng họ có tính chính danh cao hơn so với Washington và các quốc gia giàu có khác. Tuy nhiên, sự mở rộng BRICS không hề dễ dàng. Tháng trước, các ngoại trưởng BRICS đã không thể ra tuyên bố chung, cho thấy thách thức trong việc đồng thuận chính sách.

Trước khi mở rộng, sự đồng thuận đã là một vấn đề, phần lớn do sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Ấn Độ trong vai trò lãnh đạo các quốc gia phương Nam toàn cầu.

Dù Trung Quốc có thể dựa vào sự ủng hộ từ Nga và Iran, nhưng khó có thể thuyết phục Ấn Độ, Brazil và Nam Phi – những nền dân chủ lớn – có quan điểm đối đầu với Hoa Kỳ. Đối với các quốc gia này, BRICS là cách cân bằng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, chứ không phải để chọn phe.

Điều này cũng giải thích lý do tại sao các quốc gia như Ả Rập Xê Út vẫn chưa chính thức tham gia BRICS dù đã được mời. Quốc gia giàu dầu mỏ này đang cố gắng cân bằng quan hệ với cả Nga và phương Tây.

Nhóm BRICS được tiếp thêm sức mạnh nhờ sự trở lại quyền lực của Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva của Brazil, người sẽ tiếp nhận chức Chủ tịch luân phiên BRICS từ Nga vào tháng 1 năm 2025. Trong nhiệm kỳ trước, ông Lula đã đóng vai trò quan trọng trong việc thành lập BRICS và thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia đang phát triển.

Dũng Phan (Theo The New York Times)

Link gốc