Trung tâm Tài chính Quốc tế tại Việt Nam – bước ngoặt trong chiến lược phát triển kinh tế

Chiều nay (12/6), Quốc hội sẽ thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm Tài chính Quốc tế (TTTCQT) tại Việt Nam. Với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành một điểm đến tài chính toàn cầu, dự thảo Nghị quyết về TTTCQT tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng sẽ đánh dấu bước ngoặt trong chiến lược phát triển kinh tế. Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính không chỉ làm rõ tầm quan trọng của chính sách đột phá này, mà còn đặt ra những yêu cầu khắt khe về tính hợp hiến, khả thi và cạnh tranh quốc tế, mở ra cơ hội nhưng cũng đầy thách thức trong việc hiện thực hóa một hệ sinh thái tài chính hiện đại.

Từ chính sách đặc thù đến tầm nhìn kết nối

Dự thảo Nghị quyết đề xuất một loạt cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội nhằm thu hút dòng vốn quốc tế, phát triển dịch vụ tài chính cao cấp và kết nối với các TTTC lớn trên thế giới. Những nội dung nổi bật trong Tờ trình của Chính phủ bao gồm việc thiết lập một hệ sinh thái tài chính đa dạng tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, với các định hướng phát triển sản phẩm riêng biệt để phát huy thế mạnh của từng thành phố. TP. Hồ Chí Minh được định vị là trung tâm phát triển thị trường vốn, gắn với quản lý tài sản, bảo hiểm, Fintech và các sàn giao dịch hàng hóa; trong khi Đà Nẵng tập trung vào tài chính xanh, tài chính thương mại và các dịch vụ tài chính xuyên biên giới.

Một điểm nhấn quan trọng là các chính sách về ngoại hối và ngân hàng, cho phép thành viên TTTCQT sử dụng ngoại tệ trong các giao dịch nội bộ và với đối tác quốc tế, đồng thời tự do hóa tài khoản vốn với các chuẩn mực quốc tế. Thành viên được phép vay vốn ngoại tệ từ tổ chức nước ngoài mà không tính vào nợ nước ngoài quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi cho việc huy động vốn. Ngoài ra, các chính sách thuế hấp dẫn như áp dụng thuế suất thu nhập doanh nghiệp 10% trong 30 năm, miễn thuế thu nhập cá nhân cho nhân lực chất lượng cao đến năm 2030 và đơn giản hóa thủ tục hành chính được thiết kế để tăng tính cạnh tranh quốc tế.

Về cơ cấu tổ chức, Nghị quyết quy định thành lập các cơ quan điều hành, giám sát và giải quyết tranh chấp, trong đó Trung tâm Trọng tài Quốc tế thuộc TTTCQT và Tòa án chuyên biệt được kỳ vọng sẽ đảm bảo giải quyết tranh chấp nhanh chóng, minh bạch, phù hợp với thông lệ quốc tế. Các chính sách về đất đai, lao động và hạ tầng cũng được thiết kế để thu hút nhà đầu tư chiến lược, với thời hạn sử dụng đất lên đến 70 năm cho các dự án ưu tiên và cơ chế “một cửa” hỗ trợ xuất nhập cảnh cho chuyên gia quốc tế.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) trong lĩnh vực Fintech và đổi mới sáng tạo, cho phép các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được miễn một số quy định pháp luật trong quá trình thử nghiệm, đồng thời được hỗ trợ kinh phí từ ngân sách địa phương. Những chính sách này không chỉ tạo điều kiện cho sự phát triển của các sản phẩm tài chính mới, như tài sản số hay tín chỉ carbon, mà còn góp phần xây dựng một môi trường đổi mới sáng tạo, thu hút nhân tài và đầu tư quốc tế.

Các chính sách cần mang tính đột phá

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính đã làm rõ những điểm mạnh của dự thảo Nghị quyết, nhưng cũng đặt ra các yêu cầu khắt khe để đảm bảo tính hợp hiến, khả thi và cạnh tranh. Ủy ban nhấn mạnh rằng Nghị quyết cần thể chế hóa đúng đắn các chủ trương của Bộ Chính trị, đảm bảo tính hợp hiến và không rập khuôn các mô hình quốc tế. Các chính sách cần mang tính đột phá, tận dụng lợi thế của quốc gia đi sau để học hỏi kinh nghiệm thành công và tránh thất bại, đồng thời phải có cơ chế quản lý rủi ro chặt chẽ để bảo vệ an ninh tài chính và ổn định chính trị.

Về tính đầy đủ và bao quát, Ủy ban yêu cầu cơ quan soạn thảo đánh giá rõ liệu các nhóm chính sách đã đủ để tạo lập khuôn khổ pháp lý cho TTTCQT, có đủ sức hấp dẫn để cạnh tranh quốc tế, và đâu là những chính sách vượt trội, khác biệt của Việt Nam. Ủy ban cũng đề nghị Nghị quyết chỉ nên quy định các nguyên tắc chung, để lại các nội dung chi tiết cho Chính phủ và địa phương linh hoạt xử lý, đồng thời phân cấp cho TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng để phát huy sáng tạo và thế mạnh riêng.

Về chính sách thuế, Ủy ban lưu ý cần rà soát để đảm bảo ưu đãi thuế không vi phạm cam kết quốc tế, đồng thời có cơ chế kiểm soát để tránh thất thoát ngân sách từ các doanh nghiệp hoạt động cả trong và ngoài TTTCQT. Đối với chính sách phát triển hạ tầng, Ủy ban nhấn mạnh vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương theo Hiến pháp và yêu cầu đánh giá cụ thể tác động đến ngân sách nhà nước khi bổ sung vốn có mục tiêu cho hai thành phố. Ủy ban cũng đề xuất cần làm rõ mô hình và mối quan hệ giữa hai cơ sở TTTCQT tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, đảm bảo sự phối hợp hiệu quả và cạnh tranh lành mạnh.

Về giải quyết tranh chấp, Ủy ban tán thành việc thiết lập cơ chế đặc thù, nhưng yêu cầu làm rõ mô hình, cơ cấu tổ chức và hiệu lực phán quyết của Trung tâm Trọng tài Quốc tế thuộc TTTCQT, cũng như mối liên hệ với Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam. Ủy ban đề xuất sớm nghiên cứu thành lập Tòa án chuyên biệt để đảm bảo đồng bộ và minh bạch trong giải quyết tranh chấp, góp phần tạo môi trường đầu tư tin cậy.

Trần Hương-Link gốc